Od dziś Chabazie
(a także Wiedźmienie i PoTwornię)
znajdziecie w jednym miejscu
zapraszamy!
czwartek, 20 lipca 2017
wtorek, 31 maja 2016
Wyrazy uwielbienia
Pojechaliśmy sobie ostatnio rodzinnie popławić się w pobliskim parku wodnym. Orka entuzjazm dla namakania wyssała z mlekiem matki, natomiast Jej (Ory, nie Matki) przypadek dobitnie dowodzi, że klaustrofobia do mleka nie przenika. Skutkiem tego pewien czas, który Progenitura z Oćcem spędziła na szaleństwach na zjeżdżalni w kształcie rury - ja poświęciłam na masowanie się bąbelkami i obserwacje otoczenia.
W następstwie tychże obserwacji narodziło się we mnie uczucie szczerego uwielbienia.
Uwielbiam Cię kobieto w bikini, z trzema wałkami na brzuchu, przeskakująca ze śmiechem przez fale.
Uwielbiam Cię dziewczyno z blizną po oparzeniu na udzie.
Uwielbiam Cię kobieto w wieku mojej babci, zjeżdżająca z wnuczkiem na wielkim, dmuchanym kole, powiewająca frędzlami bajecznie kolorowego kostiumu.
Uwielbiam Cię, przepięknie uśmiechnięta istoto, opalająca na leżaku swój pokryty wzruszającymi rozstępami brzuch.
Uwielbiam Was wszystkie za to, że nie dałyście się zastraszyć, zaszczuć, zamknąć w czterech ścianach, ubrać w burkę czy namiot, zasłonić i zretuszować.
Że nie pozwoliłyście wmówić sobie, że czegoś Wam "nie wypada". Że istnieje jakiś powód, byście nie robiły tego, co sprawia Wam przyjemność, że nie dałyście pozbawić się radości życia i pasji.
Uwielbiam Was za pokazywanie mojej córce, że szczęście, radość, przyjaźń i miłość nie są przypisane do kształtu, wieku czy wyglądu. Że kobiety są różne i nie przystają - i NIE MUSZĄ przystawać - do sztucznie spreparowanych kanonów piękna lansowanych w mediach.
I nie muszą się z tego nieprzystawania nikomu tłumaczyć, bez względu na to, czy ich ciało zmieniła ciąża, wiek, choroba, lenistwo, zasobność portfela, wybór czy kosmici. SERIO.
Pin It Now!
W następstwie tychże obserwacji narodziło się we mnie uczucie szczerego uwielbienia.
Uwielbiam Cię kobieto w bikini, z trzema wałkami na brzuchu, przeskakująca ze śmiechem przez fale.
Uwielbiam Cię dziewczyno z blizną po oparzeniu na udzie.
Uwielbiam Cię kobieto w wieku mojej babci, zjeżdżająca z wnuczkiem na wielkim, dmuchanym kole, powiewająca frędzlami bajecznie kolorowego kostiumu.
Uwielbiam Cię, przepięknie uśmiechnięta istoto, opalająca na leżaku swój pokryty wzruszającymi rozstępami brzuch.
Uwielbiam Was wszystkie za to, że nie dałyście się zastraszyć, zaszczuć, zamknąć w czterech ścianach, ubrać w burkę czy namiot, zasłonić i zretuszować.
Że nie pozwoliłyście wmówić sobie, że czegoś Wam "nie wypada". Że istnieje jakiś powód, byście nie robiły tego, co sprawia Wam przyjemność, że nie dałyście pozbawić się radości życia i pasji.
Uwielbiam Was za pokazywanie mojej córce, że szczęście, radość, przyjaźń i miłość nie są przypisane do kształtu, wieku czy wyglądu. Że kobiety są różne i nie przystają - i NIE MUSZĄ przystawać - do sztucznie spreparowanych kanonów piękna lansowanych w mediach.
I nie muszą się z tego nieprzystawania nikomu tłumaczyć, bez względu na to, czy ich ciało zmieniła ciąża, wiek, choroba, lenistwo, zasobność portfela, wybór czy kosmici. SERIO.
Pin It Now!
poniedziałek, 23 maja 2016
Symultaniczno-sekwencyjna metoda uczenia czytania - notatki dla (nie tylko) MIEJSCowych rodziców.
Materiał przygotowany z myślą o rodzicach z Miejsca Demokratycznego, którzy chcą sylabować z dziećmi w domu.
W Miejscu uczymy czytać. Zaczęliśmy, kiedy najstarsze zaczęły pytać o litery. Młodsze dołączają wtedy i o ile same chcą. Dlaczego wybraliśmy metodę symultaniczno-sekwencyjną? Bo jest najpełniej dostosowana do potrzeb i możliwości dziecka, budowana na podstawie wiedzy o rozwoju człowieka.
Ponieważ dzieci interesują się czytaniem nie tylko w Miejscu ale i (przede wszystkim) w domu - przygotowałam krótką (noooo, krótszą niż książka prof. Cieszyńskiej) instrukcję jak stosować tę metodę w praktyce z rozsądnym minimum teorii.
Najpierw jedna, niezwiązana - a nawet miejscami nieco sprzeczna z metodą - uwaga: efektywne uczenie się idzie za ciekawością, zainteresowaniem. To że już całkiem maleńkie dzieci są w stanie nauczyć się odczytywać wyrazy nie znaczy, że jest im potrzebne czy nawet pożyteczne. Po pierwsze - dziecko samo wie co i na jakim etapie rozwoju jest mu najbardziej potrzebne. I np. zabieranie czasu, w którym mogłoby rozwijać się motorycznie na rzecz wczesnej nauki czytania jest - najdelikatniej rzecz ujmując - bez sensu.
Z kolei dziecko, któremu się czyta, które w domu i po za nim obcuje z językiem pisanym, z pewnością w którymś momencie samoistnie zainteresuje się czytaniem - i NAPRAWDĘ warto na ten właśnie moment zaczekać. Dziecko, które uznało że czytanie je ciekawi, jest mu do czegoś potrzebne - będzie uczyło się szybko i z radością, we własnym, najlepiej pojętym interesie.
Metoda symultaniczno-sekwencyjna zwana także metodą krakowską lub sylabową to metoda nauki czytania (podkreślam - czytania, nie pisania - to ważne, zwłaszcza jeśli chodzi o młodsze dzieci) opracowana przez logopedkę prof. Jagodę Cieszyńską.
Metoda jest skutecznie wykorzystywana w pracy z dziećmi w wieku poniemowlęcym (czego idąc za opinią Agnieszki Stein nie polecam) i przedszkolnym, również zagrożonymi dysleksją lub niesłyszącymi.
Często podczas nauki czytania dzieci samorzutnie próbują pisać. Jest to naturalne, nie mniej warto pamiętać, że pisanie jest umiejętnością sekundarną (wtórną) do prymarnego czytania. Dzieci mogą w czasie nauki czytania pisać poznawane litery i sylaby, można proponować im pomoce w postaci pisania po piasku, lustrze, wodzenia po śladzie, nie mniej nie należy tego wymagać czy oczekiwać.
Nazwa metody odnosi się do funkcji prawopółkulowych (symultanicznych) i lewopółkulowych (sekwencyjnych) mózgu. Obie półkule przetwarzają bodźce według różnych strategii. Lewa - kolejno, analizując różnice i zależności pomiędzy nimi, prawa zaś - holistycznie, globalnie, szukając podobieństw. Dla skutecznej umiejętności czytania ze zrozumieniem konieczne jest uruchomienie obu tych "programów". Szczególnie istotne jest stymulowanie procesów sekwencyjnych, które są tłumione przez nadmiar bodźców wzrokowych, telewizję, komputer itp. Podstawowym narzędziem takiej stymulacji będzie zapewnianie dziecku wielu okazji do kontaktu z bogatym językiem mówionym, słowem i dźwiękiem w oderwaniu od obrazu, wspólne głośne czytanie, opowiadanie, rozmowy, słuchanie nagrań, umożliwienie nawiązywania interakcji z dziećmi i dorosłymi za pomocą słowa.
Jeśli chcecie poczytać więcej o założeniach, genezie i badaniach neuropsychologicznych na których opiera się metoda polecam książeczkę "Kocham uczyć czytać" autorki metody. Sporo informacji znajdziecie też tu: sylaba.info i tu: cieszyńska.pl
Moim zamiarem nie jest szczegółowy opis metody, a jedynie wypunktowanie podstawowych zasad i kolejności wprowadzania materiału.
Podstawowym założeniem metody jest czytanie sylabami (ponieważ nie słyszymy głosek w izolacji, wymawianych samodzielnie, a jedynie w większych strukturach - sylabach). Sylaby w mowie dziecięcej pojawiają się spontanicznie, w sposób naturalny, podczas gdy pojawianie się głosek uwarunkowane jest nauką czytania - jest wtórne. Rozpoczęcie od sylab jest więc dla dzieci naturalne i prostsze.
Niezwykle ważne w metodzie jest angażowanie obu półkul mózgowych i stosowanie zabiegów stymulujących procesy lewo- i prawopółkulowe.
ZANIM DZIECKO ZAINTERESUJE SIĘ LITERAMI
Nie wszyscy wiedzą (choć na szczęście mówi się o tym coraz więcej), że zanim dziecko będzie gotowe do nauki czytania musi zdobyć szereg innych kompetencji. Rozpoczęcie nauki przed ich przyswojeniem przyniesie raczej więcej szkody niż pożytku.
Co więc można zrobić, żeby ułatwić dziecku start kiedy już zainteresuje się pierwszą literą?
- Porządkowanie świata od lewej do prawej (jest to oczywiście założenie dotyczące kręgów kulturowych piszących w takim właśnie kierunku).
- Ćwiczenie dużej i małej motoryki.
- Analiza i synteza wzrokowa. Można tu wykorzystać układanki z pociętych obrazków (ale nie puzzle, gdyż nie skłaniają do analizowania ilustracji, a pracy metodą prób i błędów, skupienia na kształcie pojedynczego elementu), tworzenie wzorów z figur geometrycznych.
- Szeregowanie. Powtarzanie zgodnie z podanym wzorem (i zawsze od lewej do prawej) określonych sekwencji, wzorów (np. lala, lala, miś, lala, lala, miś albo trójkąt, koło, kwadrat, kwadrat, trójkąt, koło itd.), uzupełnianie luk we wzorze, kontynuowanie rozpoczętej sekwencji.
- Kategoryzacja. Przyporządkowywanie elementów do określonych zbiorów, np. z rozsypanych obrazków dziecko wyławia owoce, zwierzęta, zabawki itp. Określa który z obrazków nie pasuje do pozostałych, który można dodać. Z czasem przechodzimy do materiału abstrakcyjnego (figury geometryczne).
- Ćwiczenie pamięci prawo- i lewopółkulowej (symultanicznej i sekwencyjnej).
Zasadą jest praca z materiałem tematycznym i atematycznym (abstrakcyjnym), przy czym zaczynamy zawsze od konkretu (materiału tematycznego).
Kiedy dziecko jest gotowe do nauki czytania?
Sądzę, że wtedy kiedy się czytaniem zainteresuje. Prof. Cieszyńska jako wyznaczniki gotowości (kompetencji fonologicznej) podaje:
- Zdolność do słuchowego różnicowania wyrazów różniących się jednym fonemem (dziecko słyszy, że wyrazy kot i koc, albo piec i pies brzmią inaczej).
- Umiejętność dokonywania analizy sylabowej (dzielenia wyrazu na sylaby).
- Umiejętność dostrzegania rymów i ich braku.
Istotnym czynnikiem mającym wpływ na naukę czytania i pisania jest też lateralizacja czyli dominacja stronna. Skrzyżowana (np. dziecko ma dominującą prawą rękę, ale oko lewe, albo lewą ręką i prawą nogę) lub (zwłaszcza!) nieustalona (dziecko posługuje się zamiennie raz lewą, a raz prawą ręką) lateralizacja może być przyczyną trudności w nauce, bo negatywnie wpływa na kształtowanie się współpracy półkul mózgowych. Pomóc mogą tu ćwiczenia odwracania wzorów np. z pomocą lusterka.
Język obcy
Autorka metody jako argument na rzecz wczesnej nauki czytania przytacza wyniki badań psycholingwistów, które dowodzą, że efektywna nauka drugiego języka (obcego! nie mówimy tu o wielojęzyczności) jest możliwa dopiero po opanowaniu języka macierzystego (etnicznego) w mowie i w piśmie.
Nauczanie więc pisowni angielskiej zanim dziecko opanuje czytanie i pisanie po polsku może prowadzić do dużych trudności, zwłaszcza z opanowaniem reguł ortograficznych.
CO UTRUDNIA DZIECIOM NAUKĘ CZYTANIA?
Rodzice i dziadkowie często (w dobrej wierze, chcąc pomóc dziecku w nauce) podejmują szereg kroków, które skutkują późniejszymi trudnościami w czytaniu lub przyswajaniu reguł ortograficznych. Oto kilka rzeczy, których stanowczo warto unikać:
- Podawanie dzieciom nazw liter (to "em", to "by" lub "be" itp.), głoskowanie (tak się pisze wyraz piec: py-i-e-cy). Operowanie takimi pojęciami wymaga wiedzy metajęzykowej, na tym etapie dzieciom niedostępnej, ale i niepotrzebnej do nauki czytania. Prowadzi to niekiedy do tego, że np. wyraz kot jest przez dziecko odczytywany jako ka-o-te albo ky-o-ty.
- Przywoływanie wyrazu rozpoczynającego się na daną literę (np. zobacz: to be jak babcia, to em jak myszka). Dziecko nie znając zapisu wyrazu utożsamia literę z obrazem przedmiotu co całkowicie uniemożliwia zrozumienie znaczenia innych wyrazów rozpoczynających się na tę literę.
- Polecenie przepisywania sylab lub liter z książki. Na tym etapie dziecko "przerysowuje" litery nie rozumiejąc ich znaczenia. Hamuje to jego spontaniczną aktywność i męczy niedojrzały jeszcze aparat ruchowy.
JAK UCZYĆ?
Etapy nauki czytania:
1. POWTARZANIE - Naukę zawsze zaczynamy od powtarzania wypowiadanych samogłosek lub sylab. Jest to szczególnie ważne, gdyż powtarzanie angażuje pola ruchowe obu półkul mózgowych. Powtarzanie jest zawsze połączone Z POKAZEM ZAPISU GRAFICZNEGO - Sylaby i litery zapisujemy wielkimi literami drukowanymi. Są one łatwiejsze do odróżniania, nie ma pomiędzy nimi połączeń, które mogą powodować pomyłki. Później dzieci samodzielnie, na podstawie tekstów pisanych równolegle wielkimi i małymi literami odkrywają analogię. Jak pisze autorka: "Wiedza, którą dziecko zdobywa podczas samodzielnej aktywności charakteryzuje się trwałością." Taki proces rozwija umiejętność myślenia przez analogię, co jest ważne tak dla nauki języka macierzystego, jak i (później) języków obcych.
2. ROZUMIENIE (ROZPOZNAWANIE)- to kolejny etap nauki. Dziecko wskazuje wypowiedzianą głoskę, sylabę lub wyraz.
3. NAZYWANIE - samodzielne odczytywanie głosek, sylab i w końcu wyrazów.
Powtarzanie, rozumienie i nazywanie to kolejne etapy nabywania mowy przez dziecko i jego naśladowanie podczas uczenia się czytania jest rozwojowo uzasadnione.
Kolejność podawania materiału, główne zasady.
- Rozpoczynamy od zaznajomienia dziecka z samogłoskami ustnymi (bez ą i ę), potem zapoznajemy z wyrazami dźwiękonaśladowczymi, następnie parami wprowadzamy sylaby, a na końcu sylaby z samogłoskami nosowymi (ą i ę). Taka kolejność powtarza etapy rozwoju mowy u niemowląt.
- Przy wprowadzaniu samogłosek wykorzystujemy bodźce kinestetyczno-ruchowe.
GEST - Każdej samogłosce oprócz jej zapisu graficznego towarzyszy gest (o - zataczanie okręgu prawą dłonią, u - kreślenie łuku po ustach, i - uniesienie palca wskazującego prawej dłoni, e - przesunięcie rozcapierzonymi palcami prawej ręki z góry w dół po włosach, y - obie ręce podniesione do góry, a - stanie na rozstawionych nogach).
USTA - Podczas prezentacji samogłosek podkreślamy ułożenie ust przy ich wypowiadaniu.
Wprowadzamy też SŁOWNE OPISY LITER, by włączyć relacje lewopółkulowe (np. a stoi pewnie na rozstawionych nogach i krzyczy, kiedy mówimy o usta układają się jak okrągłe jajeczko, rano wstajemy przeciągamy się wyciągając ręce do nieba yyyy itd.)
- Samogłoski wprowadzamy najpierw pojedynczo, potem w sekwencjach jednorodnych (EEE, AAA) a na końcu w sekwencjach złożonych z różnych samogłosek (A I E U, U O Y A). Jest to ważne dla przechodzenia od czytania globalnego (symultanicznego) - prawopółkulowego do analitycznego (sekwencyjnego) - lewopółkulowego. Pozwala też kształtować kierunek czytania (od lewej do prawej).
- Sylaby z określoną spółgłoską wprowadzamy od otwartych (zakończonych samogłoską), przez zestawy samogłoska+sylaba otwarta do zamkniętych (zakończonych spółgłoską).
- Zaczynamy od sylab zbudowanych ze spółgłosek prymarnych (pojawiających się na początku rozwoju mowy) do sekundarnych.
- Sylaby wprowadzamy w parach zbudowanych z maksymalnie skontrastowanych spółgłosek (pod względem graficznym, dźwięczności, sposobu artykulacji itd).
- Podczas wprowadzania sylab kilkakrotnie pojawia się nieznana jeszcze dziecku litera. Jest to celowy zabieg, prowadzący do umożliwienia dziecku samodzielnego (z pomocą obrazka, kontekstu) odkrycia budowy wyrazu.
- Niezmiernie ważnym elementem procesu uczenia się jest zamiana ról tak, by dziecko mogło wejść w rolę nauczyciela, może czytać innym dzieciom lub w sytuacji domowej - rodzicom, dziadkom, lalkom. Po za angażowaniem odpowiednich struktur w mózgu daje to dzieciom ogromną satysfakcję, poczucie kompetencji i sprawczości.
- Jedna głoska - różne zapisy: podczas podawania samogłoski u pokazujemy litery u i ó. Podczas wprowadzania ż prezentujemy zapis ż i rz itd.
- Wyodrębnianie samogłoski w sylabie: przy wprowadzaniu sylab wiele dzieci samorzutnie dostrzega w zapisie znane już samogłoski. To dzięki pojawiającej się ważnej umiejętności analizy wzrokowej materiału literowego, Możemy na początku sami pokazać dziecku samogłoskę zasłaniając palcem spółgłoskę w sylabie, a dopiero potem przeczytać całość. Podobnie postępujemy przy konstrukcjach samogłoska+sylaba otwarta.
- Wprowadzając wyrazy zbudowane ze znanych sylab możemy pomóc w zrozumieniu zapisu zasłaniając wyraz kartonikiem i odsłaniając kolejno po jednej sylabie.
- Wprowadzając sylaby z ą i ę należy uświadomić dziecko, że często nie istnieje odpowiedniość między głoską a literą (słyszymy inaczej niż piszemy). Wprowadzając samogłoski nosowe posługujemy się całymi słowami, które dziecko odczytuje w sposób globalny.
Schemat wprowadzania głosek i sylab:
1. Samogłoski
2. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze
3. Sylaby z P i M
4. Sylaby z B i L
5. Sylaby z F i W
6. Sylaby z T i D
7. Sylaby z S i Z
8. Sylaby z K i G
9. Sylaby z J i N
10. Sylaby z SZ i Ż/RZ
11. Sylaby z C i DZ
12. Sylaby z H/CH i Ł
13. Sylaby z CZ i DŻ/DRZ
14. Sylaby z Ś/SI i Ź/ZI
15. Sylaby z Ć/CI i DŹ/DZI
16. Sylaby z Ń/NI i R
17. Sylaby z Ą i Ę
Schemat wprowadzania par sylab (na przykładzie P i M):
1. Sylaby otwarte z P (PA, PO, PE, PI, PU/PÓ, PY)
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
2. Sylaby otwarte z M
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
3. Różnicowanie paradygmatów (odróżnianie sylab otwartych z P od tych z M)
4. Zestawy samogłoska + sylaba otwarta z P (APA, OPO, IPI, UPU, YPY, EPE)
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
5. Zestawy samogłoska + sylaba otwarta z M
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
6. Sylaby zamknięte z P (AP, EP, IP, OP, UP, YP)
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
7. Sylaby zamknięte z M
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
8. Odczytywanie wyrazów zbudowanych z poznanych sylab.
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
Na podstawie "Kocham uczyć czytać. Poradnik dla rodziców i nauczycieli" Jagody Cieszyńskiej Pin It Now!
W Miejscu uczymy czytać. Zaczęliśmy, kiedy najstarsze zaczęły pytać o litery. Młodsze dołączają wtedy i o ile same chcą. Dlaczego wybraliśmy metodę symultaniczno-sekwencyjną? Bo jest najpełniej dostosowana do potrzeb i możliwości dziecka, budowana na podstawie wiedzy o rozwoju człowieka.
Ponieważ dzieci interesują się czytaniem nie tylko w Miejscu ale i (przede wszystkim) w domu - przygotowałam krótką (noooo, krótszą niż książka prof. Cieszyńskiej) instrukcję jak stosować tę metodę w praktyce z rozsądnym minimum teorii.
Najpierw jedna, niezwiązana - a nawet miejscami nieco sprzeczna z metodą - uwaga: efektywne uczenie się idzie za ciekawością, zainteresowaniem. To że już całkiem maleńkie dzieci są w stanie nauczyć się odczytywać wyrazy nie znaczy, że jest im potrzebne czy nawet pożyteczne. Po pierwsze - dziecko samo wie co i na jakim etapie rozwoju jest mu najbardziej potrzebne. I np. zabieranie czasu, w którym mogłoby rozwijać się motorycznie na rzecz wczesnej nauki czytania jest - najdelikatniej rzecz ujmując - bez sensu.
Z kolei dziecko, któremu się czyta, które w domu i po za nim obcuje z językiem pisanym, z pewnością w którymś momencie samoistnie zainteresuje się czytaniem - i NAPRAWDĘ warto na ten właśnie moment zaczekać. Dziecko, które uznało że czytanie je ciekawi, jest mu do czegoś potrzebne - będzie uczyło się szybko i z radością, we własnym, najlepiej pojętym interesie.
Metoda symultaniczno-sekwencyjna zwana także metodą krakowską lub sylabową to metoda nauki czytania (podkreślam - czytania, nie pisania - to ważne, zwłaszcza jeśli chodzi o młodsze dzieci) opracowana przez logopedkę prof. Jagodę Cieszyńską.
Metoda jest skutecznie wykorzystywana w pracy z dziećmi w wieku poniemowlęcym (czego idąc za opinią Agnieszki Stein nie polecam) i przedszkolnym, również zagrożonymi dysleksją lub niesłyszącymi.
Często podczas nauki czytania dzieci samorzutnie próbują pisać. Jest to naturalne, nie mniej warto pamiętać, że pisanie jest umiejętnością sekundarną (wtórną) do prymarnego czytania. Dzieci mogą w czasie nauki czytania pisać poznawane litery i sylaby, można proponować im pomoce w postaci pisania po piasku, lustrze, wodzenia po śladzie, nie mniej nie należy tego wymagać czy oczekiwać.
Nazwa metody odnosi się do funkcji prawopółkulowych (symultanicznych) i lewopółkulowych (sekwencyjnych) mózgu. Obie półkule przetwarzają bodźce według różnych strategii. Lewa - kolejno, analizując różnice i zależności pomiędzy nimi, prawa zaś - holistycznie, globalnie, szukając podobieństw. Dla skutecznej umiejętności czytania ze zrozumieniem konieczne jest uruchomienie obu tych "programów". Szczególnie istotne jest stymulowanie procesów sekwencyjnych, które są tłumione przez nadmiar bodźców wzrokowych, telewizję, komputer itp. Podstawowym narzędziem takiej stymulacji będzie zapewnianie dziecku wielu okazji do kontaktu z bogatym językiem mówionym, słowem i dźwiękiem w oderwaniu od obrazu, wspólne głośne czytanie, opowiadanie, rozmowy, słuchanie nagrań, umożliwienie nawiązywania interakcji z dziećmi i dorosłymi za pomocą słowa.
Jeśli chcecie poczytać więcej o założeniach, genezie i badaniach neuropsychologicznych na których opiera się metoda polecam książeczkę "Kocham uczyć czytać" autorki metody. Sporo informacji znajdziecie też tu: sylaba.info i tu: cieszyńska.pl
Moim zamiarem nie jest szczegółowy opis metody, a jedynie wypunktowanie podstawowych zasad i kolejności wprowadzania materiału.
Podstawowym założeniem metody jest czytanie sylabami (ponieważ nie słyszymy głosek w izolacji, wymawianych samodzielnie, a jedynie w większych strukturach - sylabach). Sylaby w mowie dziecięcej pojawiają się spontanicznie, w sposób naturalny, podczas gdy pojawianie się głosek uwarunkowane jest nauką czytania - jest wtórne. Rozpoczęcie od sylab jest więc dla dzieci naturalne i prostsze.
Niezwykle ważne w metodzie jest angażowanie obu półkul mózgowych i stosowanie zabiegów stymulujących procesy lewo- i prawopółkulowe.
ZANIM DZIECKO ZAINTERESUJE SIĘ LITERAMI
Nie wszyscy wiedzą (choć na szczęście mówi się o tym coraz więcej), że zanim dziecko będzie gotowe do nauki czytania musi zdobyć szereg innych kompetencji. Rozpoczęcie nauki przed ich przyswojeniem przyniesie raczej więcej szkody niż pożytku.
Co więc można zrobić, żeby ułatwić dziecku start kiedy już zainteresuje się pierwszą literą?
- Porządkowanie świata od lewej do prawej (jest to oczywiście założenie dotyczące kręgów kulturowych piszących w takim właśnie kierunku).
- Ćwiczenie dużej i małej motoryki.
- Analiza i synteza wzrokowa. Można tu wykorzystać układanki z pociętych obrazków (ale nie puzzle, gdyż nie skłaniają do analizowania ilustracji, a pracy metodą prób i błędów, skupienia na kształcie pojedynczego elementu), tworzenie wzorów z figur geometrycznych.
- Szeregowanie. Powtarzanie zgodnie z podanym wzorem (i zawsze od lewej do prawej) określonych sekwencji, wzorów (np. lala, lala, miś, lala, lala, miś albo trójkąt, koło, kwadrat, kwadrat, trójkąt, koło itd.), uzupełnianie luk we wzorze, kontynuowanie rozpoczętej sekwencji.
- Kategoryzacja. Przyporządkowywanie elementów do określonych zbiorów, np. z rozsypanych obrazków dziecko wyławia owoce, zwierzęta, zabawki itp. Określa który z obrazków nie pasuje do pozostałych, który można dodać. Z czasem przechodzimy do materiału abstrakcyjnego (figury geometryczne).
- Ćwiczenie pamięci prawo- i lewopółkulowej (symultanicznej i sekwencyjnej).
Zasadą jest praca z materiałem tematycznym i atematycznym (abstrakcyjnym), przy czym zaczynamy zawsze od konkretu (materiału tematycznego).
Kiedy dziecko jest gotowe do nauki czytania?
Sądzę, że wtedy kiedy się czytaniem zainteresuje. Prof. Cieszyńska jako wyznaczniki gotowości (kompetencji fonologicznej) podaje:
- Zdolność do słuchowego różnicowania wyrazów różniących się jednym fonemem (dziecko słyszy, że wyrazy kot i koc, albo piec i pies brzmią inaczej).
- Umiejętność dokonywania analizy sylabowej (dzielenia wyrazu na sylaby).
- Umiejętność dostrzegania rymów i ich braku.
Istotnym czynnikiem mającym wpływ na naukę czytania i pisania jest też lateralizacja czyli dominacja stronna. Skrzyżowana (np. dziecko ma dominującą prawą rękę, ale oko lewe, albo lewą ręką i prawą nogę) lub (zwłaszcza!) nieustalona (dziecko posługuje się zamiennie raz lewą, a raz prawą ręką) lateralizacja może być przyczyną trudności w nauce, bo negatywnie wpływa na kształtowanie się współpracy półkul mózgowych. Pomóc mogą tu ćwiczenia odwracania wzorów np. z pomocą lusterka.
Język obcy
Autorka metody jako argument na rzecz wczesnej nauki czytania przytacza wyniki badań psycholingwistów, które dowodzą, że efektywna nauka drugiego języka (obcego! nie mówimy tu o wielojęzyczności) jest możliwa dopiero po opanowaniu języka macierzystego (etnicznego) w mowie i w piśmie.
Nauczanie więc pisowni angielskiej zanim dziecko opanuje czytanie i pisanie po polsku może prowadzić do dużych trudności, zwłaszcza z opanowaniem reguł ortograficznych.
CO UTRUDNIA DZIECIOM NAUKĘ CZYTANIA?
Rodzice i dziadkowie często (w dobrej wierze, chcąc pomóc dziecku w nauce) podejmują szereg kroków, które skutkują późniejszymi trudnościami w czytaniu lub przyswajaniu reguł ortograficznych. Oto kilka rzeczy, których stanowczo warto unikać:
- Podawanie dzieciom nazw liter (to "em", to "by" lub "be" itp.), głoskowanie (tak się pisze wyraz piec: py-i-e-cy). Operowanie takimi pojęciami wymaga wiedzy metajęzykowej, na tym etapie dzieciom niedostępnej, ale i niepotrzebnej do nauki czytania. Prowadzi to niekiedy do tego, że np. wyraz kot jest przez dziecko odczytywany jako ka-o-te albo ky-o-ty.
- Przywoływanie wyrazu rozpoczynającego się na daną literę (np. zobacz: to be jak babcia, to em jak myszka). Dziecko nie znając zapisu wyrazu utożsamia literę z obrazem przedmiotu co całkowicie uniemożliwia zrozumienie znaczenia innych wyrazów rozpoczynających się na tę literę.
- Polecenie przepisywania sylab lub liter z książki. Na tym etapie dziecko "przerysowuje" litery nie rozumiejąc ich znaczenia. Hamuje to jego spontaniczną aktywność i męczy niedojrzały jeszcze aparat ruchowy.
JAK UCZYĆ?
Etapy nauki czytania:
1. POWTARZANIE - Naukę zawsze zaczynamy od powtarzania wypowiadanych samogłosek lub sylab. Jest to szczególnie ważne, gdyż powtarzanie angażuje pola ruchowe obu półkul mózgowych. Powtarzanie jest zawsze połączone Z POKAZEM ZAPISU GRAFICZNEGO - Sylaby i litery zapisujemy wielkimi literami drukowanymi. Są one łatwiejsze do odróżniania, nie ma pomiędzy nimi połączeń, które mogą powodować pomyłki. Później dzieci samodzielnie, na podstawie tekstów pisanych równolegle wielkimi i małymi literami odkrywają analogię. Jak pisze autorka: "Wiedza, którą dziecko zdobywa podczas samodzielnej aktywności charakteryzuje się trwałością." Taki proces rozwija umiejętność myślenia przez analogię, co jest ważne tak dla nauki języka macierzystego, jak i (później) języków obcych.
2. ROZUMIENIE (ROZPOZNAWANIE)- to kolejny etap nauki. Dziecko wskazuje wypowiedzianą głoskę, sylabę lub wyraz.
3. NAZYWANIE - samodzielne odczytywanie głosek, sylab i w końcu wyrazów.
Powtarzanie, rozumienie i nazywanie to kolejne etapy nabywania mowy przez dziecko i jego naśladowanie podczas uczenia się czytania jest rozwojowo uzasadnione.
Kolejność podawania materiału, główne zasady.
- Rozpoczynamy od zaznajomienia dziecka z samogłoskami ustnymi (bez ą i ę), potem zapoznajemy z wyrazami dźwiękonaśladowczymi, następnie parami wprowadzamy sylaby, a na końcu sylaby z samogłoskami nosowymi (ą i ę). Taka kolejność powtarza etapy rozwoju mowy u niemowląt.
- Przy wprowadzaniu samogłosek wykorzystujemy bodźce kinestetyczno-ruchowe.
GEST - Każdej samogłosce oprócz jej zapisu graficznego towarzyszy gest (o - zataczanie okręgu prawą dłonią, u - kreślenie łuku po ustach, i - uniesienie palca wskazującego prawej dłoni, e - przesunięcie rozcapierzonymi palcami prawej ręki z góry w dół po włosach, y - obie ręce podniesione do góry, a - stanie na rozstawionych nogach).
USTA - Podczas prezentacji samogłosek podkreślamy ułożenie ust przy ich wypowiadaniu.
Wprowadzamy też SŁOWNE OPISY LITER, by włączyć relacje lewopółkulowe (np. a stoi pewnie na rozstawionych nogach i krzyczy, kiedy mówimy o usta układają się jak okrągłe jajeczko, rano wstajemy przeciągamy się wyciągając ręce do nieba yyyy itd.)
- Samogłoski wprowadzamy najpierw pojedynczo, potem w sekwencjach jednorodnych (EEE, AAA) a na końcu w sekwencjach złożonych z różnych samogłosek (A I E U, U O Y A). Jest to ważne dla przechodzenia od czytania globalnego (symultanicznego) - prawopółkulowego do analitycznego (sekwencyjnego) - lewopółkulowego. Pozwala też kształtować kierunek czytania (od lewej do prawej).
- Sylaby z określoną spółgłoską wprowadzamy od otwartych (zakończonych samogłoską), przez zestawy samogłoska+sylaba otwarta do zamkniętych (zakończonych spółgłoską).
- Zaczynamy od sylab zbudowanych ze spółgłosek prymarnych (pojawiających się na początku rozwoju mowy) do sekundarnych.
- Sylaby wprowadzamy w parach zbudowanych z maksymalnie skontrastowanych spółgłosek (pod względem graficznym, dźwięczności, sposobu artykulacji itd).
- Podczas wprowadzania sylab kilkakrotnie pojawia się nieznana jeszcze dziecku litera. Jest to celowy zabieg, prowadzący do umożliwienia dziecku samodzielnego (z pomocą obrazka, kontekstu) odkrycia budowy wyrazu.
- Niezmiernie ważnym elementem procesu uczenia się jest zamiana ról tak, by dziecko mogło wejść w rolę nauczyciela, może czytać innym dzieciom lub w sytuacji domowej - rodzicom, dziadkom, lalkom. Po za angażowaniem odpowiednich struktur w mózgu daje to dzieciom ogromną satysfakcję, poczucie kompetencji i sprawczości.
- Jedna głoska - różne zapisy: podczas podawania samogłoski u pokazujemy litery u i ó. Podczas wprowadzania ż prezentujemy zapis ż i rz itd.
- Wyodrębnianie samogłoski w sylabie: przy wprowadzaniu sylab wiele dzieci samorzutnie dostrzega w zapisie znane już samogłoski. To dzięki pojawiającej się ważnej umiejętności analizy wzrokowej materiału literowego, Możemy na początku sami pokazać dziecku samogłoskę zasłaniając palcem spółgłoskę w sylabie, a dopiero potem przeczytać całość. Podobnie postępujemy przy konstrukcjach samogłoska+sylaba otwarta.
- Wprowadzając wyrazy zbudowane ze znanych sylab możemy pomóc w zrozumieniu zapisu zasłaniając wyraz kartonikiem i odsłaniając kolejno po jednej sylabie.
- Wprowadzając sylaby z ą i ę należy uświadomić dziecko, że często nie istnieje odpowiedniość między głoską a literą (słyszymy inaczej niż piszemy). Wprowadzając samogłoski nosowe posługujemy się całymi słowami, które dziecko odczytuje w sposób globalny.
Schemat wprowadzania głosek i sylab:
1. Samogłoski
2. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze
3. Sylaby z P i M
4. Sylaby z B i L
5. Sylaby z F i W
6. Sylaby z T i D
7. Sylaby z S i Z
8. Sylaby z K i G
9. Sylaby z J i N
10. Sylaby z SZ i Ż/RZ
11. Sylaby z C i DZ
12. Sylaby z H/CH i Ł
13. Sylaby z CZ i DŻ/DRZ
14. Sylaby z Ś/SI i Ź/ZI
15. Sylaby z Ć/CI i DŹ/DZI
16. Sylaby z Ń/NI i R
17. Sylaby z Ą i Ę
Schemat wprowadzania par sylab (na przykładzie P i M):
1. Sylaby otwarte z P (PA, PO, PE, PI, PU/PÓ, PY)
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
2. Sylaby otwarte z M
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
3. Różnicowanie paradygmatów (odróżnianie sylab otwartych z P od tych z M)
4. Zestawy samogłoska + sylaba otwarta z P (APA, OPO, IPI, UPU, YPY, EPE)
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
5. Zestawy samogłoska + sylaba otwarta z M
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
6. Sylaby zamknięte z P (AP, EP, IP, OP, UP, YP)
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
7. Sylaby zamknięte z M
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
8. Odczytywanie wyrazów zbudowanych z poznanych sylab.
- powtarzanie
- rozumienie
- nazywanie
Na podstawie "Kocham uczyć czytać. Poradnik dla rodziców i nauczycieli" Jagody Cieszyńskiej Pin It Now!
Subskrybuj:
Posty (Atom)